ARMINFOCENTER: Համշենահայ ուսումնասիրողն անդրադարձել է մայրենի լեզվի կարեւորության խնդիրներին: Կրոնը չպետք է խառնել էթնիկ ծագման հետ:

Амшенским армянам нельзя терять время и организовать крупную конференцию. Об этом заявила в интервью изданию Akunq.net амшенская армянка из округа Хопа в провинции Ардвин, писательница и исследователь Хюррие Шахин. Книгу Шахин «Как политика ассимиляции ликвидирует языки: история армян и армяне Амшена» опубликовало турецкое издательство «Йордам».

Исторический Амшен, отуречившийся в Хемшин, это нынешние провинции Ризе, Хемшин, Чемлыхемшин и Пазар. Но амшенцы жили не только там, но и в областях Хопа и Борчка провинции Ардвин. Однако из-за многовекового давления турецких завоевателей армяне Амшена расселились по всей Турции.

За пределами Турции, в частности в России, амшенцы появились в 1700-е, чтобы спастись от насильственной исламизации народов Восточного побережья Чёрного моря.

Часть из них поселилась в Армении и до сих пор там живёт. Недалеко от грузинского Батуми тоже было 5 сёл исламизированных амшенцев. При Сталине их выслали в Казахстан. После распада СССР они хотели вернуться в свои сёла, но им не позволили грузины.

Шахин издаёт и журнал на амшенском диалекте армянского языка и на турецком. В журнале «Амшенцу гор» она рассказывает о жизни, культуре, религии, языке Амшена, старых сказках и народных играх.

Говоря об исламизированных армянах, Шахин пишет: «В мире есть и другие общества, которые объединились вокруг языка, а не религии. Религию не должны путать с этническим происхождением. Утверждение «армянин не должен быть мусульманином» - неверный и не научный подход.  Мы должны преодолеть эту позицию. Необходимо, чтобы армяне и амшенцы, выдвигали на первый план не религию, а язык».

 Источник: News.am
  
*****

Համշենահայ ուսումնասիրողն անդրադարձել է մայրենի լեզվի կարեւորության խնդիրներին: Կրոնը չպետք է խառնել էթնիկ ծագման հետ:

Ներկայում Թուրքիայի տարածքում գտնվող Արդվինի Խոփայում ծնված համշենահայ  գրող, հետազոտող Հուրիյե  Շահինը բոլոր համշենցիներին կոչ է անում առաջիկայում, առանց ժամանակ կորցնելու, մի լավ պատրաստված եւ համապարփակ համշենցիների կոնֆերանս կազմակերպել եւ բացահայտ կերպով քննարկել բոլոր խնդիրները: Այս մասին գրել է Akunq.net–ը։

Հետազոտող, գրող եւ ակտիվիստ Հուրիյե Շահինը, ով իրեն բնութագրում է որպես «համշենցի հայ», ծնվել է Արդվինի Խոփայում: Շահինի հեղինակած «Ինչպե՞ս է ուծացման քաղաքականությունը վերացնում լեզուները. ի մասնավորի հայոց պատմությունը եւ Համշենի հայերը» վերնագրով գիրքը հրատարակվել է «Յորդամ» հրատարակչության կողմից: Հուրիյե Շահինի հետ զրուցեցինք պատմության ընթացքում Համշենի եւ համշենահայության գլխին եկածների, ինչպես նաեւ գրքի գլխավոր թեմա հանդիսացած մայրենի լեզվի մասին:

Հուրիյե Շահինը նախ խոսքն սկսում է այն տարածքի աշխարհագրական սահմանները գծելով, որի անվանումը հայկական «Համշենն» է, եւ որն ուծացման քաղաքականության հետեւանքով վերածվել է «Հեմշինի»՝ «Ներկայիս Ռիզեն, Հեմշինը, Չամլըհեմշինը եւ Փազարն իրականում Համշենի շրջաններն են: Սակայն համշենցիները չեն ապրել միայն այս աշխարհագրական սահմաններում: Համշենցիները բնակվում էին նաեւ Արդվինի Խոփա եւ Բորչկա գավառներում: Դարեր շարունակ ուծացման եւ ճնշման քաղաքականության հետեւանքով համշենցիները սփռվել են Թուրքիայի չորս կողմերով մեկ»:

Աշխարհասփյուռ համշենցիներ

Շահինը նշում է, որ Թուրքիայից դուրս՝ մասնավորապես Ռուսաստանում, համշենցիները հայտնվել են 1700-ական թթ. Արեւելյան Սեւ ծովի ժողովուրդների օսմանյան բռնի իսլամացման քաղաքականության շրջամակներում տեղի ունեցած կոտորածներից խուսափելու պատճառով. «Նրանց մի մասն էլ հաստատվել է Հայաստանում: Եվ դեռեւս այնտեղ է բնակվում: Վրաստանի Բաթում քաղաքում եւս կային իսլամացած համշենցիների 5 գյուղեր, որոնց բնակչությունը Ստալինի օրոք աքսորվեց Ղազախստան: Խորհրդային Միության փլուզումից հետո նրանք թեեւ ցանկացել են վերադառնալ իրենց բնակավայրեր, սակայն այս անգամ էլ վրացիները թույլ չեն տվել: Հետեւաբար խոսքը գնում է աշխարհասփյուռ համշենցիների մասին»:

Շահինը հրապարակում է նաեւ համշեներեն եւ թուրքերեն «Համշենցու գոր» ամսագիրը, որտեղ անդրադառնում է Համշենի կյանքին, մշակույթին, կրոնին, լեզվին, անցյալում ստեղծված գրական արժեքներին՝ հեքիաթներ, ժողովրդական խաղիկներ՝ թյուրքյուներ: Շահինը հայտնում է, որ գիրքը լույս է ընծայել, որպեսզի կարողանա ուշադրություն հրավիրել այն թեմայի վրա, թե ուծացման քաղաքականությունն ինչպիսի ազդեցություն է ունենում լեզվի վրա:

«Թուրքերը եւս ուծացման են ենթարկվում»

Գրքում Շահինն անցում է կատարում ընդհանուրից մասնավորի՝ սկսելով ձուլման քաղաքականությունից, եւ հասնում է համշենահայերի ուծացմանը. «Գրքի նախաբանը նվիրված է մարդու ձեւավորման գործընթացին: Լեզուներն ինչպե՞ս են ստեղծվել: Մարդկանց աշխատանքի զարգացմանը զուգահեռ առաջացել է նրանց կրոնը: Ինչպե՞ս է քրիստոնեությամբ եւ իսլամով սկսվել մարդկանց ուծացման գործընթացը: Հատկապես գրել եմ, թե օսմանցիներն ինչպես են թուրքերի նկատմամբ ուծացման քաղաքականություն վարել, քանի որ թուրքերի ուծացումը դեռեւս շարունակվում է: Որեւէ մեկն այս հարցը չի ուսումնասիրում, չի նկատում: Անդրադարձել եմ նաեւ, թե ինչպես են ալեւիներին ձուլում սուննիներին»:

Ոչ թե կրոն, այլ` լեզու

Անդրադառնալով նաեւ «իսլամացված հայերի» թեմային՝ Շահինը նշում է. «Աշխարհում կան նաեւ այլ հանրություններ, որոնք միավորված են ոչ թե կրոնական, այլ` լեզվական գործոնի շուրջ: Կրոնը չպետք է խառնել էթնիկ ծագման հետ: «Մուսուլման հայ չի կարող լինել» պնդումը ճիշտ եւ գիտական մոտեցում չէ: Մենք պարտավոր ենք այս ոչ շահավետ դրությունը հաղթահարել: Պետք է, որպես հայեր եւ համշենցիներ, առաջնային պլան մղենք ոչ թե մեր կրոնը, այլ` լեզուն»:

Հուրիյե Շահինը շեշտեց, որ շատ կարեւոր է՝ «առաջիկայում, առանց ժամանակ կորցնելու, մի լավ պատրաստված եւ համապարփակ համշենցիների կոնֆերանս կազմակերպել եւ բացահայտ կերպով քննարկել այս բոլոր խնդիրները»:

http://news.am/arm/news/353558.html