АРМИНФОЦЕНТР: Публикуем статью Премьер-министра Правительства Западной Армении в изгнании Тиграна Пашабезяна "О вопросе защиты, подтверждении и реализации прав армянского народа" 

Հայկական Հարցի վերջնական կարգավորման համար զուգահեռ ընթացող երկու խնդիրների կարգավորում է ենթադրվում: Դրանք են՝ ա/ Հայերի ցեղասպանության դատապարտման եւ բ/ Հայերի ցեղասպանության հետեւանքների վերացման, այսինքն՝ հատուցման խնդիրները:
Նկատենք սակայն, որ իրականում երկու խնդիրներն էլ կարգավորում ստացել են. Հայերի ցեղասպանությունը դատապարտվել է, Հայերի ցեղասպանության վնասների հատուցման հետ կապված նյութական ու տարածքային որոշումները կայացվել են:  
Կայացվել են, սակայն չեն իրականացվել: 
Հայերի ցեղասպանությունը դատապարտվել է երկու անգամ: Առաջինը 1915 թ. մայիսի 24-ին, երբ Եռյակ դաշինքի պետությունները՝ Ֆրանսիան, Մեծ Բրիտանիան եւ Ռուսաստանը միացյալ հայտարությամբ դատապարտեցին «Թուրքիոյ նոր ոճիրները մարդկայնության եւ քաղաքակրթության դեմ» եւ նշեցին, որ դրանք հետեւանքներ են ունենալու (1): Այդպես էլ եղավ: Կոնստանդնուպոլսի Ռազմական հատուկ ատյանը 1919 թ. դատավարություն իրականացրեց Երիտթուրք պարագլուխների նկատմամբ հետեւյալ մեղադրանքներով՝ Օսմանյան կայսրությունը պատերազմի մեջ ներքաշելու եւ կայսրության հայազգի քաղաքացիների կոտորածներն ու բռնագաղթը կազմակերպելու համար: Ռազմական հատուկ ատյանը կայացրեց համապատասխան վճիռներ, այդ թվում, ցեղասպանության գլխավոր կազմակերպիչներին հեռագա կարգով մահվան դատապարտելով (2): 
Հայերի ցեղասպանության հետեւանքների վերացման վերաբերյալ որոշումները նույնպես կայացվել են: Նյութական վնասի հատուցման հաշվարկը Հատուկ հանձնաժողովի կողմից կատարվել եւ ներկայացվել է 1919 թ., իսկ տարածքային հատուցման խնդրով ստորագրվել է Սեւրի դաշնագիրը ու վավերացվել Իրավարար վճիռ՝ ԱՄՆ 28-րդ Նախագահ Վուդրո Վիլսոնի կողմից: 
Ճշմարիտ է, որ վերոնշյալ որոշումները վերաբերում են 1915-18 թթ. իրականացված հանցագործություններին, որտեղից դուրս են մնացել 1894-96, 1909, 1918-23 թթ. հայերի հանդեպ թուրքական իրարհաջորդ կառավարությունների իրականացրած հանցագործությունները ու հայությանը հասցված այլ վնասները եւ, մյուս կողմից, վիլսոնյան Իրավարար վճիռը ներառում է Արեւմտյան Հայաստանի չորս վիլայեթները միայն: Բայց, այնուհանդերձ, ստացվում է, որ անցած ճանապարհը կրկին փորձում ենք անցնել, երբ օրակարգում դնում Հայերի ցեղասպանության դատապարտման հարցը, անմիջապես դրան կապելով՝ ցեղասպանության հետեւանքների վերացման հարցերը: Ավելին, ինչպես դատապարտման, այնպես էլ հատուցման հարցերը, որոնք արդեն կայացվել են, դնում ենք հարցականի տակ, նվազագույնը՝ դրանք դարձնում ենք բանակցությունների առարկա: Այն դեպքում, երբ նմանատիպ հարցերում հրեաներին բավարար եղան Ռազմական հատուկ ատյանի վճիռները եւ հատուցման հարցերով կայացված որոշումները: Տարբերությունը երկու հարցերում հետեւյալն է: Առաջին, որ հրեաների հարցով կայացված որոշումները իրականացվեցին, իսկ հայերի դեպքում՝ ոչ, եւ երկրորդ, որ հայերն արդեն անցած ճանապարհը նորից են ցանկանում անցնել, այն դեպքում, երբ պետք է արդեն իսկ կայացված որոշումները կյանքի կոչելու եւ իրականացնելու հարցերով զբաղվել, այդ թվում՝ Հայաստանի անկախության եւ ինքնիշխանության վերականգնման: 
Հայկական Հարցի լուծումը հայերի իրավունքների պաշտպանության, դրանց վերահաստատման ու իրականացման հարցերի հետ է կապված, որն այս պահին անցնում է նաեւ Մերձավոր Արեւելյան բուռն իրադարձությունների միջով (3), որտեղ հայ համայնքները կրկին հայտնվել են նոր ցեղասպանության ու նոր բռնագաղթի ենթարկվելու վտանգների ու սպառնալիքների տակ (4): 
Համահայկական ջանքերով այդ սպառնալիքների չեզոքացումը՝ զինյալ չեզոքության արդեն իսկ կայացված որոշման իրականացման միջոցով (5,6,7), ուղիղ ճանապարհներից մեկն է հայության իրավունքների պաշտպանության եւ Հայկական Հարցի կարգավորման: 

Տիգրան Փաշաբեզյան
Արեւմտյան Հայաստանի Վտարանդի Կառավարության վարչապետ

28.02.2015 թ.

Ծանոթագրություն
1.    Տես, Ֆրանսիայի, Մեծ Բրիտանիայի եւ Ռուսաստանի միացյալ հայտարությունը, որով նշյալ պետությունների կատավարությունները դատապարտում են «Թուրքիոյ նոր ոճիրները մարդկայնության եւ քաղաքակրթության դեմ», 24-ը մայիսի 1915 թ.: 
2.    Տես, «Հայերի ցեղասպանությունը ըստ երիտթուրքերի դատավարության փաստաթղթերի», Առաջաբանը, թարգմանությունը եւ ծանոթագրությունները Ա. Հ. Փափազյանի, Երեւան, ՀՍՍՀ ԳԱ հրտ., 1989: 
3.    Տես, Հայությունը նահանջելու այլ տեղ չունի այլեւս, բացի իր Հայրենիքից-09.02.2012: 
4.    Տես, Քեսաբի բնակիչների ուղերձը համայն աշխարհի հայությանը, News.am, Մարտ 30, 2014 | 19:41: 
5.    Տես, Արեւմտեան Հայաստանի Ազգային Խորհրդի որոշումը զինյալ չեզոքության մասին-29.03.2011: 
6.    Տես, Արեւմտյան Հայաստանի Ազգային Խորհրդի հրամանագիրը հայերի ինքնապաշտպանության ուժեր ստեղծելու մասին-26.12.2012: 
7.    Տես, Հայության պաշտպանության ուժեր կազմավորելու հարցի վերաբերյալ-28.03.2014: 
8.    Տես, Արեւմտեան Հայատանի Ազգային Խորհրդի Յայտարարությունը՝ Սուրիոյ հիւսիսային շրջաններում ասորական բնակավայրերի վրա կատարուած յարձակման կապակցութեամբ-26.02.2015: 

Источник: Արեւմտյան Հայաստանի Վտարանդի Կառավարության Լրատվական ծառայություն